Tóku gildi 1. janúar 1997.
Breytt með l. 76/1997 (tóku gildi 1. júlí 1997) og l. 83/2000 (tóku
gildi 2. júní 2000 nema 1. gr. sem tók gildi 1. jan. 2001).
I. kafli. Gildissvið laganna.
1. gr. Gildissvið.
Lög þessi taka til stjórnsýslu ríkis og sveitarfélaga.
Lögin taka enn fremur til starfsemi einkaaðila að því
leyti sem þeim hefur verið falið opinbert vald til að taka ákvarðanir um rétt
eða skyldu manna.
2. gr. Gildissvið gagnvart öðrum lögum og þjóðréttarsamningum.
Lög þessi gilda ekki um þinglýsingu, aðfarargerðir,
kyrrsetningu, löggeymslu, lögbann, nauðungarsölu, greiðslustöðvun, nauðasamninga,
gjaldþrotaskipti, skipti á dánarbúum eða önnur opinber skipti, né heldur
um rannsókn eða saksókn í opinberu máli.
[Lögin gilda ekki um aðgang að upplýsingum samkvæmt stjórnsýslulögum.
Lögin gilda heldur ekki um aðgang að upplýsingum samkvæmt lögum um persónuvernd
og meðferð persónuupplýsinga, nema óskað sé eftir aðgangi að skjölum eða
öðrum gögnum sem 2. mgr. 3. gr. laga þessara tekur til. Þá gilda lögin
heldur ekki ef á annan veg er mælt í þjóðréttarsamningum sem Ísland á aðild
að.]1)
Ákvæði annarra laga, sem heimila víðtækari aðgang að
upplýsingum, halda gildi sínu. Almenn ákvæði laga um þagnarskyldu takmarka
ekki rétt til aðgangs að gögnum samkvæmt lögum þessum.
1)L. 83/2000, 1. gr.
II. kafli. Almennur aðgangur að upplýsingum.
3. gr. Upplýsingaréttur.
Stjórnvöldum er skylt, sé þess óskað, að veita
almenningi aðgang að gögnum sem varða tiltekið mál með þeim takmörkunum
sem greinir í 4.–6. gr.
Réttur til aðgangs að gögnum nær til:
1. allra skjala sem mál varða, þar með
talinna endurrita af bréfum sem stjórnvald hefur sent, enda megi ætla að það
hafi borist viðtakanda;
2. allra annarra gagna sem mál varða,
svo sem teikninga, uppdrátta, korta, mynda, örfilma og gagna sem vistuð eru
í tölvu;
3. dagbókarfærslna sem lúta að gögnum
málsins og lista yfir málsgögn.
Stjórnvöldum er heimilt að veita aðgang að gögnum í ríkari
mæli en kveðið er á um í þessum kafla, nema fyrirmæli laga um þagnarskyldu
standi því í vegi.
4. gr. Gögn undanþegin upplýsingarétti.
Réttur almennings til aðgangs að gögnum tekur ekki til:
1. fundargerða ríkisráðs og ríkisstjórnar,
minnisgreina á ráðherrafundum og skjala sem tekin hafa verið saman fyrir slíka
fundi;
2. bréfaskipta stjórnvalda við sérfróða
menn til afnota í dómsmáli eða við athugun á því hvort slíkt mál skuli
höfðað;
3. vinnuskjala sem stjórnvald hefur ritað
til eigin afnota; þó skal veita aðgang að vinnuskjölum ef þau hafa að
geyma endanlega ákvörðun um afgreiðslu máls eða upplýsingar sem ekki verður
aflað annars staðar frá;
4. umsókna um störf hjá ríki eða
sveitarfélögum og allra gagna sem þær varða; þó er skylt að veita upplýsingar
um nöfn, heimilisföng og starfsheiti umsækjenda þegar umsóknarfrestur er liðinn.
5. gr. Takmarkanir á upplýsingarétti vegna
einkahagsmuna.
Óheimilt er að veita almenningi aðgang að gögnum um
einka- eða fjárhagsmálefni einstaklinga sem sanngjarnt er og eðlilegt að
leynt fari, nema sá samþykki sem í hlut á. Sömu takmarkanir gilda um aðgang
að gögnum er varða mikilvæga fjárhags- eða viðskiptahagsmuni fyrirtækja
og annarra lögaðila.
6. gr. Takmarkanir á upplýsingarétti vegna
almannahagsmuna.
Heimilt er að takmarka aðgang almennings að gögnum þegar
mikilvægir almannahagsmunir krefjast, enda hafi þau að geyma upplýsingar um:
1. öryggi ríkisins eða varnarmál;
2. samskipti við önnur ríki eða fjölþjóðastofnanir;
3. viðskipti stofnana og fyrirtækja í
eigu ríkis eða sveitarfélaga að því leyti sem þau eru í samkeppni við aðra;
4. fyrirhugaðar ráðstafanir eða próf
á vegum ríkis eða sveitarfélaga ef þau yrðu þýðingarlaus eða næðu
ekki tilætluðum árangri væru þau á almannavitorði.
7. gr. Aðgangur að hluta skjals.
Ef ákvæði 4.–6. gr. eiga aðeins við um hluta skjals
skal veita almenningi aðgang að öðru efni skjalsins. Sama regla á við um
önnur gögn.
8. gr. Takmarkalaus upplýsingaréttur að tilteknum
tíma liðnum.
Veita skal aðgang að gögnum sem 4. tölul. 6. gr. tekur
til jafnskjótt og ráðstöfunum eða prófum er að fullu lokið, nema ákvæði
5. gr. eða 1.–3. tölul. 6. gr. eigi við.
Veita skal aðgang að öðrum gögnum sem 4.–6. gr. taka
til þegar liðin eru þrjátíu ár frá því að gögn urðu til, að frátöldum
upplýsingum er varða einkamálefni einstaklinga, en aðgang að þeim skal
fyrst veita að áttatíu árum liðnum frá því að þau urðu til. …1)
1)L. 76/1997, 4. gr.
III. kafli. Aðgangur aðila að upplýsingum um hann sjálfan.
9. gr. Upplýsingaréttur aðila.
Stjórnvöldum er skylt, sé þess óskað, að veita aðila
sjálfum aðgang að skjölum og öðrum gögnum sem varða tiltekið mál ef þau
hafa að geyma upplýsingar um hann sjálfan.
Ákvæði 1. mgr. gilda þó ekki:
1. um þau gögn sem talin eru í 4. gr.;
2. um gögn sem hafa að geyma upplýsingar
um mikilvæga almannahagsmuni er leynt eiga að fara skv. 6. gr.
Heimilt er að takmarka aðgang aðila að gögnum ef þau
hafa jafnframt að geyma upplýsingar um einkamálefni annarra, enda vegi þeir
hagsmunir, sem mæla með því að upplýsingunum sé haldið leyndum, þyngra
en hagsmunir þess sem fer fram á aðgang að gögnunum.
[Um aðgang sjúklings að upplýsingum úr sjúkraskrá fer
eftir ákvæðum laga um réttindi sjúklinga.]1)
Ákvæði 3., 7. og 8. gr. gilda, eftir því sem við getur
átt, um aðgang aðila að gögnum.
1)L. 76/1997, 5. gr.
IV. kafli. Málsmeðferð.
10. gr. Beiðni um aðgang að upplýsingum.
Sá sem fer fram á aðgang að gögnum skal tilgreina þau
gögn sem hann óskar að kynna sér. Þá getur hann óskað eftir að fá að
kynna sér upplýsingar um tiltekið mál án þess að tilgreina einstök gögn
sem málið varða.
Stjórnvald getur sett það skilyrði að beiðni um aðgang
að gögnum sé skrifleg og komi jafnframt fram á eyðublaði sem það leggur
til.1)
Þegar farið er fram á aðgang að gögnum um mál þar
sem taka á eða tekin hefur verið ákvörðun um rétt eða skyldu manna skal
beiðni beint til þess stjórnvalds sem tekið hefur eða taka mun ákvörðun
í málinu. Annars skal beiðni beint til þess stjórnvalds sem hefur gögnin
í sínum vörslum.
1)Rg. 674/1996.
11. gr. Málshraði og málsmeðferð.
Stjórnvald skal taka ákvörðun um hvort það verður við
beiðni um aðgang að gögnum svo fljótt sem verða má. Hafi beiðni ekki
verið afgreidd innan sjö daga frá móttöku hennar skal skýra aðila frá ástæðum
tafanna og hvenær ákvörðunar sé að vænta.
Um málsmeðferð fer að öðru leyti eftir stjórnsýslulögum.
12. gr. Ljósrit eða afrit af gögnum.
Stjórnvald tekur ákvörðun um hvort umbeðin gögn skuli
sýnd eða hvort ljósrit skuli veitt af skjölum eða afrit af öðrum gögnum
sé þess kostur.
Sé farið fram á að fá ljósrit af skjölum skal orðið
við þeirri beiðni, nema skjölin séu þess eðlis eða fjöldi þeirra svo
mikill að það sé vandkvæðum bundið.
Þegar fjöldi skjala er mikill getur stjórnvald ákveðið
að fela öðrum að sjá um ljósritun þeirra. Hið sama á við hafi stjórnvald
ekki aðstöðu til að ljósrita skjöl. Þá skal aðili greiða þann kostnað
sem hlýst af ljósritun skjalanna.
Forsætisráðherra er heimilt að ákveða með gjaldskrá1)
hvað greiða skuli fyrir ljósrit sem veitt eru samkvæmt lögum þessum.
Reglur 2.–4. mgr. eiga einnig við um afrit af öðrum gögnum
en skjölum eftir því sem við á.
1)Gjaldskrá 579/1996.
13. gr. Tilkynning ákvörðunar.
Ákvörðun stjórnvalds um að synja beiðni um aðgang að
gögnum eða um ljósrit eða afrit af þeim skal tilkynnt skriflega ef beiðni
hefur verið skrifleg.
V. kafli. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál.
14. gr. Kæruheimild.
Heimilt er að bera synjun stjórnvalds um að veita aðgang
að gögnum samkvæmt lögum þessum undir úrskurðarnefnd um upplýsingamál
sem úrskurðar um ágreininginn. Hið sama gildir um synjun stjórnvalds um að
veita ljósrit af skjölum eða afrit af öðrum gögnum.
Nefndin er sjálfstæð í störfum sínum og verður úrskurðum
hennar samkvæmt lögum þessum ekki skotið til annarra stjórnvalda.
15. gr. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál.
Forsætisráðherra skipar þrjá menn í úrskurðarnefnd
um upplýsingamál til fjögurra ára og jafnmarga til vara. Skulu tveir
nefndarmenn og varamenn þeirra uppfylla starfsgengisskilyrði héraðsdómara.
Skal annar þeirra vera formaður nefndarinnar en hinn varaformaður.
Nefndarmenn mega ekki vera fastráðnir starfsmenn í Stjórnarráði Íslands.
Nefndinni er heimilt að kalla sér til ráðgjafar og aðstoðar
sérfróða aðila ef hún telur þörf á.
[Nefndarmenn eru bundnir þagnarskyldu um allt það sem
fram kemur í gögnum er nefndinni eru látin í té. Sama gildir um þá sem hún
kann að kveðja sér til aðstoðar.]1)
1)L. 83/2000, 2. gr.
16. gr. Málsmeðferð.
Mál skv. 1. mgr. 14. gr. skal borið skriflega undir úrskurðarnefnd
um upplýsingamál innan 30 daga frá því að þeim sem fór fram á aðgang að
gögnum var tilkynnt um ákvörðun.
Nefndin getur veitt hlutaðeigandi stjórnvaldi stuttan
frest til þess að láta í té rökstutt álit á málinu áður en því er ráðið
til lykta. [Stjórnvaldi er skylt að láta nefndinni í té afrit af þeim gögnum
er kæra lýtur að.]1)
Þegar nefndarmenn eru ekki sammála ræður meiri hluti niðurstöðu
máls. Ef atkvæði eru jöfn ræður atkvæði formanns.
Um meðferð mála hjá úrskurðarnefndinni fer að öðru
leyti eftir VII. kafla stjórnsýslulaga.
1)L. 83/2000, 3. gr.
17. gr. [Birting og aðfararhæfi úrskurðar.]1)
Úrskurðarnefnd um upplýsingamál skal birta úrskurð þeim
sem fór fram á aðgang að gögnum og því stjórnvaldi sem í hlut á svo
fljótt sem verða má.
Ef nefndin hefur tekið til greina beiðni um aðgang að gögnum
ber stjórnvaldi að veita aðgang að þeim jafnskjótt og úrskurður hefur
verið birtur, nema þess sé krafist að réttaráhrifum hans verði frestað
skv. 18. gr.
[Úrskurður samkvæmt lögum þessum um aðgang að gögnum
eða afrit af þeim er aðfararhæfur, nema réttaráhrifum hans hafi verið
frestað.]1)
1)L. 83/2000, 4. gr.
18. gr. Frestun á réttaráhrifum úrskurðar.
Að kröfu stjórnvalds getur úrskurðarnefnd um upplýsingamál
ákveðið að fresta réttaráhrifum úrskurðar telji hún sérstaka ástæðu
til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en þremur dögum frá
birtingu úrskurðar. …1)
[Skal frestun á réttaráhrifum bundin því skilyrði að
stjórnvald beri málið undir dómstóla innan sjö daga frá birtingu ákvörðunar
um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð.
Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö
daga frá því að beiðni um það er synjað.]1)
1)L. 83/2000, 5. gr.
19. gr. Útgáfa úrskurða.
Úrskurðarnefnd um upplýsingamál skal árlega gefa út úrskurði
sína eða útdrætti úr þeim.
VI. kafli. Aðgangur að gögnum hjá Þjóðskjalasafni Íslands og
öðrum opinberum skjalasöfnum.
20. gr. Aðgangur að gögnum eftir að þau hafa
verið afhent söfnum.
Þegar gögn þau sem lög þessi taka til hafa verið
afhent Þjóðskjalasafni Íslands eða öðru opinberu skjalasafni skal hlutaðeigandi
safn taka ákvörðun um hvort umbeðin gögn skuli sýnd eða hvort ljósrit
skuli veitt af skjölum eða afrit af öðrum gögnum sé þess kostur.
Ef vafi er um rétt til aðgangs að gögnum getur safnið
aflað rökstuddrar umsagnar þess stjórnvalds sem afhenti safninu gögnin áður
en ákvörðun er tekin.
21. gr. Kæruheimild.
Heimilt er að bera synjun um að veita aðgang að gögnum,
ljósrit af skjölum eða afrit af gögnum skv. 20. gr. undir úrskurðarnefnd
um upplýsingamál skv. 14. gr.
VII. kafli. Skráning mála o.fl.
22. gr. Skráning mála.
Stjórnvöldum er skylt að skrá mál, sem koma til meðferðar
hjá þeim, á kerfisbundinn hátt og varðveita málsgögn þannig að þau séu
aðgengileg.
Forsætisráðherra er heimilt, að fengnu áliti þjóðskjalavarðar,
að gefa út reglugerð þar sem mælt er fyrir um hvernig skjalastjórn skuli
hagað í stjórnsýslu ríkisins, þar með talið hvers konar tölvuhugbúnað
skuli nota.
23. gr. Skráning upplýsinga um málsatvik.
Við meðferð mála, þar sem taka á ákvörðun um rétt
eða skyldu manna skv. 2. mgr. 1. gr. stjórnsýslulaga, ber stjórnvaldi að
skrá upplýsingar um málsatvik sem því eru veittar munnlega ef þær hafa
verulega þýðingu fyrir úrlausn málsins og þær er ekki að finna í öðrum
gögnum þess.
VIII. kafli. Gildistaka o.fl.
24. gr. Gildistaka laganna.
Lög þessi öðlast gildi 1. janúar 1997.
Ákvæði laganna gilda um öll gögn án tillits til þess
hvenær þau urðu til eða hvenær þau hafa borist stjórnvöldum.
25. gr.
Breytingar á öðrum lögum.